Prader Willi Sendromu Nedir?
Prader Willi Sendromu, erken çocukluk döneminde ortaya çıkan, 15. kromozomda meydana gelen bir anormallik neticesinde oluşan fiziksel, zihinsel ve davranışsal problemler ile kendini gösteren multi sistemik bir hastalıktır. En önemli özelliklerinden bir tanesi 2-3 yaşlarından sonra ortaya çıkan hiperfaji arzusudur. Bu bireyler yemek kontrolünü sağlayamadıkları için obezite ile karşı karşıya kalırlar. Zaten hastalığın birçok belirtisi de obezitenin bir sonucudur.
Ünlü klinisyen Prader tarafından 1956 yılında tanımlanmıştır ve oldukça nadir görülen sendromlar grubundadır. Hastalığın bilinen diğer adları :
- Prader Labhart Willi Sendromu
- PWS
Bu hastalık üstteki resimde de görüldüğü üzere şiddetli obezite ile karakterizedir ve zamanla ölümcül bir hal almaktadır. Bozukluklar cinsiyete özgü olmamakla beraber 15. kromozomdaki bir genin olmaması veya mutasyona uğraması neticesinde oluşur. Sınırlı dünya istatistiklerine bakıldığında yaklaşık olarak her 15.000 bireyin birinde görülmektedir. Türkiye’de ise oldukça ender bir hastalık olmasından ötürü istatistik elde edecek kadar veri bulunmamaktadır.
Prader Willi Sendromu Nedenleri
Prader Willi hastalığı bir veya daha fazla genin etkilendiği genetik bir hastalıktır. 15. kromozom kaynaklı bir hata nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bu gende meydana gelen hatalar hipotalamus adını verdiğimiz hayati bir organın işlevlerini yerine getirmesine mani olabilmektedir. Hipotalamus düzgün çalışmadığında açlık, büyüme, cinsel gelişim, vücut sıcaklığı, ruh hali ve uyku ile ilgili onlarca sorun ortaya çıkmaktadır.
Prader Willi Sendromunun karakteristik özelliklerinin 15. kromozomun üzerinde bulunan birkaç gene ait fonskiyon kaybından kaynakladığı üzerinde durulmaktadır. Son dönemde yapılan çalışmalar ile SNORD116 kümesi olarak bilinen belirli bir grubun kaybedilmesinin PWS ile ilişkisi ortaya konulmuş ancak nasıl etkilediği konusunda belirsizlikler hala varlığını koruyor.
Prader Willi Sendromu Genetiği
Normalde insan kromozomları 1 den 46 ya kadar numaralandırılmıştır. Bu kromozomların hepsinde p ile gösterilen kısa bir kol ve q ile gösterilen uzun bir kol bulunur. Kişilerde bulunan genlerin biri anneden diğeri babadan olmak üzere 2 kopyası vardır. Prader willi sendromu genetik olarak incelendiğinde vakaların %70’inde babadan gelen 15. kromozomun PWS bölgesi silinmiştir ya da hatalıdır. Bu gen hataları kalıtsal değildir yani hasta bireylerin çocuklarında ortaya çıkma olasılığı % 1’den azdır. Bu genetik değişiklikler, üreme hücrelerinin oluşumu sırasında veya erken embriyonik gelişim sırasında tesadüfi olarak ortaya çıkar. Genellikle etkilenen kişilerin ailelerinde bozukluk geçmişi yoktur ancak genetik olarak aktarılma olasılığı istatistiksel olarak % 1’den az olsa da vardır.
Prader Willi Sendromu Belirtileri
Prader Willi Sendromuna yakalanan hastalar ilk başlarda kronik olarak yeme alışkanlığı kazanıyorlar ve zamanla doymamaya başlıyorlar.
Bu hastaların tipik olarak semptomları şu şekildedir:
- Hipotoni yani kas tonuslarının normale göre zayıf olması
- Beslenme alışkanlıkların bozulma
- Büyüme gecikmesi ve büyüme miktarında azalma
- Badem şeklinde göz görünümü
- Koni şeklinde ağız yapısı
Bu sendroma yakalanan kişilerde zihinsel gelişim süreçlerinde de bir takım bozulmalar meydana gelmektedir.
Zihinsel işlevlerdeki bozukluklar ise şöyledir:
- Kontrolsüz duygudurum
- Sıkça yaşanan öfke patlamaları
- Obsesif ve kompulsif hareketler
- Cinsel organ bozuklukları nedeniyle depresif hareketler
- Uyku bozukluklarıdır.
Prader willi sendromu semptomlarını bebeklik döneminde ve erken çocukluk döneminde görülme özelliklerine göre inceleyelim.
Bebeklik Dönemi Belirtileri
- Bebeklik döneminde sık görülen belirtilerden bir tanesi hipotonidir. Hipotoni görülen bebekler dizlerini ve dirseklerini vücutlarını sabitleme için kullanmazlar. Genelde gevşek ve kasılma gerektirmeyecek şekilde yatarlar.
- Badem şeklinde gözler ve ince üst dudak yapılarıyla tipik bir yüz görünümüne sahiptirler.
- Kasların tonusunda ortaya çıkan azalma emme kaslarını da etkileyeceğinden emme refleksinde kötüleşmeler ortaya çıkar. Beslenme sorunları ile karşı karşıya kalınabilir.
- Uyanmakta zorlanma ve halsizlik gibi semptomlar ortaya çıkabilir.
- Genital organları yeterli seviyelerde gelişmiş değildir. Erkeklerde penis ve skrotum kadınlarda ise labiumlar olması gerekenden küçük görünümdedirler.
Erken Çocukluk Dönemi Belirtileri
Bu dönemde ortaya çıkan belirtiler yaşam boyu düzgün bir tedavi yönetimi gerektirir.
- Yemek yeme arzusunda artış ve istemsizce artan kilolar
- Hormonal sebeplere de bağlı olarak ortaya çıkan az gelişmiş genital organ yapısı
- Fiziksel gelişim ve büyümenin bu süreçten oldukça olumsuz etkilenmesi
- Kognitif bir takım problemler ( düşünme, matematiksel işlemler gibi … )
- Motor gelişimlerde gecikmeler
- Çevresine karşı davranışlarında bozulmalar
- Uyku bozuklukları
Prader Willi Sendromu Tanısı
Prader willi sendromu teşhisi ayrıntılı bir hasta öyküsü, kapsamlı bir klinik değerlendirme ve karakteristik semptomların belirlenmesi üçlüsü ile konulur. Kesin tanı için FISH ve DMT gibi bazı özel testler yapılmalıdır. PWS vakalarının hemen hemen hepsi dna metilasyon çalışmaları neticesinde teşhis edilebilir. Bu test ile yukarıda bahsettiğimiz 15 kromozomun PWS bölgesinin incelenmesi sağlanır. Metilasyon testleri ile tanı konsa bile altta yatan nedenin araştırılması için yine ek testler yapılmalıdır.
Prader Willi Sendromu ile İlişkili Bozukluklar
Aşağıda adı yazılı hastalıklar prader willi sendromuna benzer özellikler göstermektedir.
- Fragil X Sendromu
- Cohen Sendromu
- Alstrom Sendromu
- Bardet-Biedl Sendromu
- Angelman Sendromu
Şimdi prader willi angelman sendromu ilişkisini inceleyelim. Angelman sendromu, ciddi gelişimsel gecikmeler ve öğrenme güçlükleri ile karakterize nadir görülen sendromlardan bir tanesidir. Farklı klinik belirtileri ve bulguları olsa da Prader Willi ve Angelman Sendromu aynı kromozomun etkilenmesi neticesinde oluşur. Angelman sendromu 15. kromozomun uzun kolunda bulunan UBE3A geninde ortaya çıkan eksiklik veya hatalar nedeniyle oluşur. Bu bölge PWS AS bölgesi olarak anılmaktadır. Angelman sendromuna neden olan genler anne kaynaklı iken prader willi sendromuna neden olan gen sorunları baba kaynaklıdır.
Prader Willi Sendromu Tedavisi
Prader Willi Sendromu tamamen tedavi edilebilen bir hastalık değildir. Bu sendromun tedavisinde temel amacımız erken yaşlarda sendromun tanı almasını sağlayıp hastaların hayat kalitelerini artırıcı müdahalelerde bulunmaktır. Özellikle yaşamın ilk yıllarında tanı alan hastalarda özel bir ekip tarafından tedavi planı ve komplikasyon yönetimi uygulanmalıdır. İlk yıllarda uygulanan bu planların hastanın ileri ki yaşlarına katkısı oldukça fazla olacaktır.
Bu sendroma yakalanan bebeklerde kas tonusu düşüklüğü nedeniyle ilk etapta beslenmede sorunlar ortaya çıkabiliyor ancak düzenli bir beslenme planı ve yardımı ile bunun önüne geçilebilmektedir. Ancak aşırı beslenmeninde önüne geçilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Bazı deneyimli ekipler cinsel ve diğer bir takım olası bozukluklar için hormon tedavisinin de oldukça faydalı olduğundan bahsetmekte ve bunu önermektedir.
Yine bu sendromda önemli diğer bir konuda uyku bozukluklarıdır. Uyku bozukluklarının önüne geçebilmek için uyku yönetimi mutlaka düzenlenmelidir.
Prader Wili Sendromu ile Nasıl Yaşanır?
Yukarıda da belirttiğim gibi PWS için spesifik bir tedavi protokolü henüz bulunmamaktadır. Tedavi, belirtileri ve bunlarla ilgili sorunları yönetmeyi amaçlamaktadır. Aşırı yeme ile ilgili sorunlar konusunda ebeveynler bilinçlendirilmelidir. Onlara bu konuda çok büyük sorumluluklar düşmektedir. Prader Willi Sendromuyla yaşamak için her ne kadar zor olsa da çocuğunuzun olabildiğince sağlıklı beslenmesine katkıda bulunmalı ve diyetine uyum sağlaması konusunda hassas davranmalısınız. Eğer sürekli yemelerine müsaade ederseniz aşırı kilo alacaklardır. PWS’li çocukların aynı yaştaki sağlıklı çocuklara oranla 3-5 kat daha fazla yemek yiyip hala acıkabileceğini göz ardı etmemeliyiz.
Prader Willi Sendromu Komplikasyonları
Zamanında tanı almayan ve tedavisi yapılmayan PWS olgularında ister istemez bir takım komplikasyonlar gelişecektir. Prader willi sendromunun komplikasyonlarını üç başlık altında inceleyeceğiz.
Obeziteye Bağlı Komplikasyonlar
Devamlı olarak açlık durumuna ek olarak bireyler düşük kas kütlesine sahiptirler. Bu gibi faktörler neticesinde bireyler zamanla obezite yolunda ilerlerler. Obeziteye bağlı olarak gelişen komplikasyonları şunlardır :
- Tip 2 Diyabet
- Yüksek tansiyon
- Kolesterol yüksekliği
- Kalp rahatsızlıkları
- Uyku Apnesi
- Karaciğer ve safra hastalıkları
Hormonlara Bağlı Komplikasyonlar
- Literatürde prader willi sendromu tanısı almasına karşın hamile kalabilen olgular bulunsa da çoğunlukla bu hastalar gebe kalamazlar.
- Diğer bir hormonal komplikasyon ise osteoporozdur. Hormon seviyelerinde oluşan düşüklük bu hastaları osteoporoz düşük risk grubuna sokmaktadır.
Diğer Komplikasyonlar
Prader Willi hastalığının bilinen diğer komplikasyonları ise şunlardır:
- Aşırı yemek yeme neticesinde mide boyutları büyüyecektir.
- Yine sürekli yemek yeme durumu boğulmalara sebebiyet verebilir.
- Sosyal hayat olumsuz şekilde etkilenir.
Uluslararası PWS Grupları
Prader Willi Sendromu Derneği’ne http://www.pwsausa.org web adresinden ulaşabilirsiniz. Ek olarak Prader Willi California Vakfı’na www.pwcf.org , Prader Willi Araştırması Vakfı’na ise www.fpwr.org adreslerinden ulaşabilirsiniz.
Merak ettiklerinizi ve eklemek istediklerinizi konu altındaki yorum bölümüne yazabilirsiniz. Cevap vermekten mutluluk duyacağım. Yorumlarınızı bekliyorum.
Kaynakça :
- Rare Disease Database – PWS – Erişim Tarihi : 13.12.2020
- Medline Plus – PWS – Erişim Tarihi : 13.12.2020
- Mayoclinic – PWS – Erişim Tarihi : 13.12.2020
(Bu yazı ilk defa 4 Şubat 2018 tarihinde yazılmıştır. Ardından 13 Aralık 2020 tarihinde güncellenmiştir.)
