BUN Nedir?

BUN, insan metabolizmasının azotlu son ürünleri olup, bu son ürünleri atılıp atılmadığının ya da ne kadar atıldığının belirlenmesi tekniğiyle böbreklerin sağlığı hakkında fikir veren bir parametredir. Bu yazımda BUN nedir, bun yüksekliği ve düşüklüğü neden olur, bun normal değeri ve diğer birçok soruya cevaplar vermeye çalışacağım. Haydi yazımıza geçelim.

BUN Nedir?

BUN, Blood Urea Nitrogen ifadesinin baş harflerinin birleştirilmesi yoluyla elde edilmiş bir kısaltmadır. Türkçe’ye Kanda Üre Azotu olarak çevrilir. Besinler yoluyla aldığımız proteinler karaciğere geldiklerinde yapı taşlarına ayrılırlar ve parçalanırlar. Parçalanma sonrası oluşan artık ürünlerden bir tanesi üre azotodur. Daha sonra kan yoluyla böbreklere gelerek vücut dışına atılması için süzülür.

BUN yüksekliği veya düşüklüğü olması durumunda üre azotunun karaciğerde fazlaca parçalandığı ya da böbreklerde yeterince süzülemediği düşünülür. Doğal olarak çeşitli karaciğer ve böbrek hastalıklarında bun yüksekliği ve düşüklüğü görülebilir.

BUN normal değeri dışına çıkması durumu birçok farklı değişkenden etkilenebilen kompleks bir durum olabilmektedir. Bu noktada hekiminizin alacağı tıbbi öykü, yapacağı fizik muayene ve isteyeceği diğer tahliller altta yatan patolojik durumun ortaya çıkarılması için kritik önem taşır. Kreatin de diğer böbrek fonksiyon testlerinden biridir.

BUN Testi Nasıl Yapılır?

BUN testi için öncelikle ilgili kişinin genellikle kolundan kan alınmalıdır. Bunun için kan alınacak damarın olduğu bölge anti septik solüsyonlarla temizlenir. Daha sonra hemşire veya hekim tarafından gerekli olduğu ölçüde kan alınır. Bu kan biyokimya tüpüne konulur ve hastanenin laboratuvarına yönlendirilir. Laboratuvarda özel cihazlar yardımıyla kan analizleri yapılır ve BUN değerleri tespit edilir.

Kan tahlilleri için hekiminiz aksini belirtmediği sürece aç veya tok karnına verebilirsiniz. Genelde aç veya tok karnına kan vermek kan şekeri olan glukoz değerlerinde belirgin farklılıklara yol açar ancak hekiminiz aksini belirtmedikçe BUN değeri için bu şekilde özel bir durum yoktur. BUN testi yapılmadan önceki günlerde mümkün olduğunca yoğun proteinli besinlerden uzak durmalısınız. Testin sonucunu etkileyebilir.

BUN Testi Neden Yapılır?

BUN testi değeri sadece tanı koymak için kullanılan bir parametre değildir. Bazı durumlarda tedavinin planlanması, kronik rahatsızlıkların takip edilmesi gibi çok önemli görevleri de vardır. Maddeler halinde sıralamamız gerekirse şöyle olacaktır:

1. Böbrekte çeşitli patolojik durumların gelişip gelişmediğinin belirlenmesinde
2. Böbrekte hali hazırda var olan patolojik durumun ne derece ilerlediğinin saptanmasında
3. Böbrek rahatsızlıkları için uygulanan tedavilerin başarılı olup olmadığının belirlenmesinde
4. Diyaliz tedavisi alan böbrek hastalarında diyalizin etkili olup olmadığının belirlenmesinde
5. Çeşitli karaciğer hastalıklarının tespit edilmesi sırasında
6. Karaciğer fonksiyonlarının eksiksiz ve yeterli çalışıp çalışmadığının belirlenmesinde
7. Hayati tehlike arz eden dehidratasyon durumunun varlığında

BUN testi değeri oldukça önemlidir.

BUN Testi Nelerden Etkilenir?

Bun testinin yapılmasını etkileyen bazı faktörler bulunmaktadır. Bu faktörlerin varlığında bun değeri olumsuz etkilenebileceği gibi doğru olmayan sonuçların ortaya çıkması durumu görülebilir.

Kortikosteroidler, diüretiklerin ve bazı antibiyotiklerin kullanılması bun değerini olumsuz etkileyebilir. Yine yaş ve cinsiyet gibi faktörlerde bun değerinde farklılıklara yol açabilir.

BUN Normal Değerleri

Bun normal değerleri hastadan alınan kanın çalışıldığı laboratuvara bağlı olarak değişkenlikler gösterir. Her laboratuvarın referans aralığı özel tıbbi cihazların türüne göre değişir. Ayrıca normal BUN değeri incelenirken birimlere de dikkat edilmelidir.

Tahlil sonuçlarınızda gördüğünüz BUN sonuçlarınızı internet ortamında edindiğiniz normal aralılara göre kıyaslamayınız. Bu noktada çoğu tahlil kağıdında BUN normal değeri yazmaktadır.

Mayo Medical Laboratories kaynağına göre :

BUN Yüksekliği Nasıl Yorumlanır?

BUN yüksekliği çeşitli patolojik durumların varlığında ortaya çıkabilir. Karaciğer, böbrek ve bazı kalp hastalıklarının varlığında bu değer yüksek seyredebilir ancak hastalıkların tespiti hususunda hekiminizden profesyonel yardım almanız en doğru seçenek olacaktır.

BUN testi için kan vermeden önce kullandığınız ilaçları hekiminize bildirmelisiniz. Protein yönüyle zengin diyetlerden yine bu süreçte uzak durmalısınız. Bu tip durumları önemsemediğinizde BUN değer yüksekliği ortaya çıkabilir.

Nadirende olsa ciddi yanık ve şok durumlarında bun değerleri yukarı doğru hareketlenme gösterebilir. Ayrıca BUN/Kreatin oranı oldukça önemli bir orandır ve dikkat edilmelidir.

BUN Yüksekliği Nedenleri

Bun yüksekliği nedenlerini özetle şu şekilde sıralarız:

• böbrek ile ilişkili rahatsızlıklar,
• sıvı alımında yetersizlikler olması,
• tiroid hastalıklarının varlığı,
• addison hastalığının olması,
• yüksek seviyelerde yapılan egzersizler,
• şeker hastalığı varlığı,
• hipertansiyon hastalığının varlığı,
• tümör ve benzeri kitlelerin var olması,
• gebelik olması,
• yanık varlığı gibi etkenlerdir.

Bu faktörlerden bazıları doğrudan BUN değerine etki göstermese de dolaylı yollardan etki gösterir.

BUN Düşüklüğü Nasıl Yorumlanır?

BUN düşüklüğü yine çeşitli patolojik durumlarında varlığında görülebilir. Sıklıkla yeterli oranlarda alınamayan protein ve su tketimindeki bozukluklar bun değeri düşüklüğü yapar. Cinsiyet ve yaş faktörleri bun değerinin belirlenmesinde önem arz eden belirteçlerdir.

BUN değerinizde düşüklük varsa tıbbi öykünüz, fizik muayene bilgileriniz ve diğer tahlillerinizle beraber hekiminiz tarafından değerlendirilmelidir. Tek başına bun düşüklüğü bazı durumlarda bir şey ifade etmeyebilir.

BUN Düşüklüğü Nedenleri

Bun düşüklüğü yapan nedenleri özetlemek gerekirse şu şekilde olacaktır:

• yüksek miktarda su tüketiminin olması,
• protein açısından fakir besinlerle beslenme,
• karaciğer hastalıklarının varlığı,
• bazı ilaçların kullanılıyor olması,
• besinlerin emilmesinde problem yaratan hastalıkların varlığı,
• gebelik varlığın bun düşüklüğü durumu ortaya çıkabilir.

BUN Değerine Hangi Bölüm Bakar?

BUN değerine baktırmak isteyen bireyler eğer herhangi bir rahatsızlığı yoksa iç hastalıkları uzmanına giderek bu taleplerini iletmelidirler. Hekiminiz öyküsünü alıp, muayenesini aldıktan sonra gerekli gördüğü durumlarda kan tahlili için kan vermenizi isteyebilir. Bu noktada dahiliye hangi hastalıklara bakar başlıklı yazımızı okumanız faydalı olacaktır.

Referanslar:

1. Renal Function Tests – StatPearls – NCBI Bookshelf (nih.gov)
2. BUN and Creatinine – Clinical Methods – NCBI Bookshelf (nih.gov)
3. Blood urea nitrogen is independently associated with renal outcomes in Japanese patients with stage 3–5 chronic kidney disease: a prospective observational study (nih.gov)
4. Blood urea nitrogen and creatinine – PubMed (nih.gov)

Merak ettiklerinizi ve eklemek istediklerinizi konu alt tarafındaki yorum bölümüne yazabilirsiniz. Cevap vermekten mutluluk duyacağım.

(Bu yazı ilk defa 23 Şubat 2018 tarihinde yazılmıştır. Ardından 29 Temmuz 2021 tarihinde güncellenmiştir.)