17 Soru ile “HbA1c” Nedir?

HbA1c ya da Hemoglobin A1c veya 3 aylık kan şekeri ortalaması değeri özellikle şeker hastaları ve çeşitli glikoz bozuklukları olan bireylerde çok büyük önem arz eden ve bir o kadarda kıymetli bir parametredir. Bu yazımda HbA1c ne demek, HbA1c yüksekliğinde neler olur, HbA1c düşüklüğünde neler yaşanır, HbA1c normal değeri nedir gibi cevabı sıkça araştırılan soruların cevaplarını sizler için derledim. Aklınıza takılan soruları en alttaki yorum bölümünden bana sorarsanız en kısa sürede cevaplamaya çalışacağım. Haydi şimdi yazımıza geçelim.

| Nedir?| Normal Değeri | Yüksekliği | Düşüklüğü | Testi |

HbA1c nedir sorusunun cevabına geçmeden önce belirtmek gerekir ki üç aylık kan şekeri değerinin hastalar tarafından sıkça araştırılmasının temel sebeplerinden bir tanesi şeker hastalığının üç aylık rutin kontollerinde bakılan en önemli parametre olmasındandır. Peki HbA1c ne demek?

HbA1c Nedir?

HbA1c, üç aylık kan şekeri değerini bize gösteren çok kıymetli bir laboratuvar bulgusudur. Sıklıkla diyabetli hastaların tedavi yönetiminde ve teşhisinde kullanılır. Aç veya tok olarak verilen kandan bakılabilen bu değer bize anlık şeker düzeylerini değil 3 aylık şeker düzeylerini vermektedir. Üç aylık kan şekeri, hemoglobine bağlanmış glukoz değerini yüzde olarak gösterir. Yeni tanı alan ya da tanı almış şeker hastalarının rutin olarak yapılan 3 aylık takiplerinde bizim için en önemli değerlerden bir tanesidir. Diğer bilinen adları ise şu şekildedir:

1. Hemoglobin A1c
2. A1c
3. Üç aylık kan şekeri
4. Glukozile Hemoglobin

Diyabetes Mellitus hastalarında bu değer normalden ne kadar fazla ise komplikasyon gelişme riski o derece fazladır.

HbA1c Normal Değeri

Hemoglobin A1c normal sınırları matematiksel olarak 6.5 ‘in altıdır ancak bizim diyabet hastalarında sıklıkla hedeflediğimiz değerler 6 ve 6’nın altıdır. Bu hedeflenen üç aylık kan şekeri ortalaması yüzde değerleri yaklaşık olarak 48 mmol/mol ‘e karşılık gelmektedir. Ancak bu hedeflediğimiz değerler ortalamadır. Yani bireye göre hedef belirlenmeli ve ona göre tedavi planı yapılmalıdır. Genellikle hemoglobin a1c değerleri 6 nın üzerine çıkıldığında o kişiler takibe alınırlar.

HbA1c hedefleri ile ilgili hazırladığımız tablo aşağıdadır.

Diyabetli hastalarda yukarıda bahsi geçen değerler biraz daha esnektir. Örnek verecek olursak:

• A1c değeri yüzde 6 – 7 aralığında ise hasta şeker düzeyini doğru kontrol ediyor.
• A1c değeri yüzde 7 – 8 aralığında ise hasta şekerini kontrol edebiliyor ancak düzenlemelere ihtiyaç var.
• A1c değeri 8-9 aralığında ise hasta şekerini doğru kontrol edemiyor demektir ve diyet, egzersiz, ilaç programını gözden geçirilmelidir.
• Daha yüksek 3 aylık kan şekeri değerleri ise tedavi planı olmadığını veya uyulmadığı gösterir.

HbA1c Yüksekliği

HbA1c yüksekliği şeker hastalığı tanısı almamış kişilerde yüzde 6 nın , şeker hastalığı tanısı alan kişilerde ise yüzde 6.5 – 7 nin üzerinde seyretmesi durumuna verilen isimdir. Yüzde 7 nin üzerinde seyreden değerler hastanın tedavi planına müdahale gerektirebilmektedir.

HbA1c Yüksekliği

A1c değeri yükseliğine sebep olan en sık hastalık şüphesiz diyabettir. Hemoglobin A1c değeri yüksekliği yapan diğer bazı hastalıklar ise şu şekilde sıralanabilir:

1. Cushing Sendromu
2. Feokromatositoma
3. Kortikosteroid tedavisi alan hastalar

Bazı durumlarda ise sahte yükseklikler olabilmektedir. Alkol tüketiminin sınırlanmadığı durumlar, böbrek yetmezlikleri, demir, b12 eksiklikleri ve trigliserid düzeylerinin yükseldiği bazı tablolarda sahte yükseklikler görülebilir.

Hba1c Yüksekliği Belirtileri

A1c değerleri yüksek seyreden hastalar genellikle tanı almamış şeker hastaları, diyabet öncesi dediğimiz pre diyabet hastalar olmaktadırlar. Bu değer beklenen değerden yüksek seyretmeye başladığında şeker hastalığı belirtileri kendini göstermeye başlayacaktır.

Hba1c Yüksekliği Tedavisi

Sıklıkla sorulan HbA1c değeri nasıl düşürülür , hemoglobin a1c nasıl düşer , hba1c düşürmek için ne yapmalı gibi soruların cevabı için hastaların tedavi planına birkaç temel madde eklenmelidir.

Diyet ve Beslenme

Bunların başında beslenme ve diyet gelmektedir. Kliniğimize gelen hastayı mutlaka diyetisyene yönlendirmeli yahut beslenme planını ayarlamalı, hangi besinleri çok tüketmesi gerektiğini anlatmalı, hangi besinlerden uzak durması gerektiğini söylemeliyiz.

Benim şahsi düşüncem takip edilen ve yeni tanı almış tüm şeker hastaları mutlaka ama mutlaka diyetisyene yönlendirilmelidir. Öyle ki hastalar bazen diyetisyenden gördüğü yararı metformin gibi şeker ilaçlarından bile görememektedirler. Bu nedenle diyet şeker hastanın yoluna ışık tutar.

Spor ve Egzersiz

Şeker hastalarının 3 aylık kan şekerini düşürmede ikinci önemli husus ise hastanın hayatında egzersiz olup olmamasıdır. Egzersizle 3 aylık kan şekeri değerleri çok ciddi seviyelerde düşebilmektedir. Bazen hastalara egzersiz dendiği zaman bunu sadece spor salonlarına yazılıp pilates yapmak gibi düşünebilmektedirler. Oysa en güzel egzersizlerden bir tanesi yürüyüştür. Sırtınızı terletmeyecek ama nemlendirecek kadar yaptığınız yürüyüşler şeker hastaları için kritik öneme sahiptir. 3 aylık kan şekeri nasıl düşürülür adlı yazıma geçiş yapmak için tıklayınız.

HbA1c Düşüklüğü

A1 değerinin 3.5 – 4 ün altına indiği durumlar genellikle bir takım patolojileri gösterir. Genellikle kan şekeri seviyelerinin uzun süre düşük seyretmesi ile yakından ilişkilidir.

Hba1c Düşüklüğü Belirtileri

Hipoglisemi bulgularına benzer bulgular ortaya çıkarabilmektedirler. Bu hastaların takip edilmesi gerekebilir. Dilerseniz şeker hastalığının genetik geçisi başlıklı yazıma buradan ulaşabiliriniz.

Hba1c Düşüklüğü Neden Olur?

Hemoglobin A1c değerinin düşük seyretmesine neden olan hastalar ve durumlar aşağıda liste halinde verilmiştir:

1. En sık neden düşük glukoz düzeyleri
2. Hemolitik anemiler

Bunların dışında sahte düşüklük yapan bazı durumlarda olabilmektedir. Bunlar:

• Uzun süre boyunca kan kaybedilmesi
• B12 eksiklikleri
• Talasemi gibi kan hastalıkları
• Yüksek hacimlerde kan alınmış olması

Hba1c Düşüklüğü Tedavisi

Özellikle hipoglisemi nedeniyle ortaya çıkan kan şekeri düşüklükleri mutlak tedavi edilmelidir. Eğer kan şekeri düşükse insülin enjeksiyonlardan olabildiğince uzak durmalıyız. Hızlıca şeker içeren besinlerden tüketmeliyiz ve devamlı kontrol etmeliyiz. Eğer 3 aylık kan şekeri düşüklüğü hemolitik anemi gibi hastalıklardan dolayı ortaya çıkıyorsa bu hastalarda kan transfüzyonu, plazmaferez gibi tedaviler uygulanabilir.

HbA1c Testi

Açlık veya tokluk durumu farketmeksizin alınan kan ile yapılan teste verilen isimdir. Bu test sonucunda şekerlenmiş hemoglobin değerlerini görebilmekteyiz. Günün herhangi bir saatinde alınan kan ile bakılabilmektedir.

HbA1c Testi Nasıl Yapılır?

A1c testinin yapılması için hazırlık gerekmez. Herhangi bir zamanda her türlü koşulda alınan kanlar ile bakılabilir. Sıklıkla kolunuzdan alınan kanlar tüplere konularak laboratuvar gönderilir. Laboratuvarda sizden alınan kan ile üç aylık kan şekeri çalışılır.

HbA1c Testi Sonucundan Ortalama Kan Şekeri Değerini Hesaplama

Bu değerin hesapanabilmesi için kullanılan bir formül bulunmaktadır. Formül şu şekildedir:

( HbA1c Değeri × 28,7 ) – 46,7  = Ortalama Glukoz Değeri

Şeker Hastalarında HbA1c Değerlerinin Çevrilmesi

• Yüzde 4 olarak ortaya çıkan A1c değeri : yaklaşık olarak 65 mg/dl
• Yüzde 5 olarak ortaya çıkan A1c değeri : yaklaşık olarak 100 mg/dl
• Yüzde 6 olarak ortaya çıkan A1c değeri : yaklaşık olarak 135 mg/dl
• Yüzde 7 olarak ortaya çıkan A1c değeri : yaklaşık olarak 170 mg/dl
• Yüzde 8 olarak ortaya çıkan A1c değeri : yaklaşık olarak 205 mg/dl
• Yüzde 9 olarak ortaya çıkan A1c değeri : yaklaşık olarak 240 mg/dl
• Yüzde 10 olarak ortaya çıkan A1c değeri : yaklaşık olarak 275 mg/dl şeklindedir.

HbA1c Standardizasyonu

Hemoglobin A1c değerlerinin standardize edilebilmesi için sıklıkla üç şekilde rapor edilmesi istenmiştir. Bunlar :

1. NGSP yani National Glycohemoglobin Standardization Program tarafından yüzde olarak verilmesi
2. İFCC yani International Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine ‘e göre mmol/mol olarak
3. ADAG yani A1c-Derived Average Glucose çalışmasına göre eAG yani ortalama glukoz düzeyi baz alınması ile mmol/L ya da mg/dl şeklinde.

Burda bahsedilen değerlerin birbirine çevrilmesi için aşağıdaki tablo yardımcı olacaktır.

Şeker hastalığı için hangi tıp bölümüne gidilir başlıklı yazıma geçiş yapmak için tıklayınız.

Merak ettiklerinizi ve eklemek istediklerinizi konu altındaki yorum bölümüne yazabilirsiniz. Cevap vermekten mutluluk duyacağım.

Kaynakça :

1. Understanding A1C – Diabetes.org
2. Guide to HbA1c – Diabetes.co.uk

(Bu yazı ilk defa 15 Temmuz 2017 tarihinde yayınlanmıştır. Ardından 20 Eylül 2019, 7 Aralık 2020 tarihinde güncellenmiştir.)