İnsanların vücutlarında dolaşan kan, herhangi bir bölgede meydana gelen kesik sonrasında dışarı akmaya başlar ve bu olaya kanama adı verilir. Kanama meydana geldiğinde vücut hızlı bir şekilde kanamaya müdahale eder ve önce trombosit adı verilen hücreler devreye girerek kanamayı yavaşlatır. Ardından pıhtılaşmayı sağlayan proteinler ortaya çıkar ve kanamanın durması için bir kan pıhtısı (fibrin)oluşturulur. Böylece kanama durmuş olur. Kanamanın durmasında etkili olan proteinlerden birisi de protrombindir. Bu protein PT ve PTZ olarak da bilinir.
İçerik Başlıkları
PT Testi Nedir?
PT testi, protrombin zamanı olarak da ifade edilir ve bir kanamanın ne kadar sürede durduğunu ölçmek için yapılır. İnsan vücudundan meydana gelen kanamanın durdurulması için farklı maddelerin bir araya geldiği yoğun aktiviteler gözlemlenir. Bunlar, kimyasal reaksiyonlardır ve düzgün bir şekilde gerçekleşmeleri, insan sağlığı açısından çok önemlidir.
Pıhtılaşma sürecinin en önemli aktörlerinden birisi olan protrombin, karaciğer tarafından üretilmektedir. Pıhtılaşma sürecinde devreye giren protrombin, trombine dönüşür ve pıhtılaşma sürecine destek verir.
Bütün bu sürecin belli bir sürede gerçekleşmesi gerekir. Yapılacak olan testin sonuçları, buna bağlı olarak sağlıklı kişilerin sonuçları ile karşılaştırılmaktadır. Bunun temel nedeni ise ortam şartlarına bağlı olarak pıhtılaşma süresinin laboratuvarlar arasında farklılık göstermesidir. Yani normal değerler, her yerde değişkenlik gösterebilir. Bundan dolayı sağlıklı kişilerin sonuçlarının baz alınması çok daha doğru sonuçlar vermektedir.
Sonuçların değerlendirilmesinin standart hale getirmek için Dünya sağlık Örgütü (WHO), Uluslararası Düzeltme Oranı olan INR hesaplamasını geliştirmiştir. INR, sadece kan sulandırıcı ilaç alan kişilerin sonuçlarının değerlendirilmesinde kullanılmaktadır. Böylece farklı laboratuvarlarda yapılan testlerin sonuçları, aynı ölçüye göre değerlendirilebiliyor.
Protrombin Zamanı Testi Değerleri
PT zamanı için standart bir ölçü olmadığı ve laboratuvarlar arasında farklılık olabileceği yukarıda vurgulanmıştır. Fakat protrombin zamanı değerleri genel olarak şu şekildedir:
- Kan sulandırıcı ilaç kullanmayan insanlarda PT Zamanı 11 ila 13,5 saniye arasında olmalıdır. INR bazında ise 0,8 ila 1,1 INR arasında olmalıdır.
- Kan sulandırıcı ilaç (warfarin, kumadin) alanlarda ise bu değer 2,0 ila 3,0 INR arasında olmalıdır.
PTZ Testi Neden Yapılır?
Açılan kesik bölgenin kapatılması için oluşturulacak olan fibrin adındaki madde, 12 farklı plazma proteini tarafından belli bir süre içerisinde oluşturulması gerekir. Fakat bazı insanlarda hemofili adıyla bilinen bir rahatsızlık vardır ve bu sürecin ya daha geç oluşması ya da hiç oluşmaması durumu söz konusudur. Bunun haricinde K vitamini eksikliği ve karaciğer rahatsızlıkları da kan pıhtısının geç ya da anormal bir şekilde oluşmasına neden olabilir. Böyle durumlarda insanlarda bir takım belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler şu şekildedir:
- Kolay morarma
- Baskı yapılan kesikteki kanamanın durmaması
- Diş etlerinin çok kolay kanaması
- Adet dönemlerinde aşırı kan kaybı
- Karaciğer hastalıkları
- K vitamini eksikliği
- Kanlı idrar
- Eklem ağrıları ve eklemleri şişmesi
Bu tür belirtiler gösteren insanlarda, kanama bozukluğu olma ihtimali vardır. Buna bağlı olarak doktorlar, PT testi yaparak bunu anlayabilirler. Bunun haricinde girilecek olan büyük bir ameliyat öncesi de böyle bir test istenebilir. Böylece ameliyat esnasında kötü bir sürprizle karşılaşılması engellenmiş olur.
Kan inceltici ilaç kullanan kişilere de bu test zaman zaman uygulanmaktadır. Böylece hastaların gerekenden daha fazla doz almaları engellenmiş olur.
Protrombin Zamanı Testi Nasıl Yapılır?
Bu testin yapılabilmesi için insanların damar yolundan kan alınması gerekir. Bunun için küçük bir iğne ve tüp kullanılır. Sadece 1-2 dakika süren bir süreçtir ve çok az acıya neden olur. Alınan kan bir tüpe doldurulur ve laboratuvara gönderilir.
Laboratuvardaki incelemede bazı kimyasallar kullanılmaktadır. Kullanılan kimyasal maddeler sayesinde pıhtılaşma süresi hesaplanır.
Protrombin Zamanı Testi Komplikasyonları Nelerdir?
Protrombin testi esnasında ciltte açılan küçük kesik biraz kanamaya neden olacaktır. Vereceği acı ise son derece küçüktür. Buranın enfeksiyon kapma riski vardır ve her ne kadar küçük olsa da gerekli özen gösterilmelidir. Bunların haricinde görülen protrombin zamanı testi komplikasyonları şunlardır:
- Kanama ya da morarma
- Baş dönmesi
PT Testi Öncesi Yapılması Gereken Hazırlıklar
Bu test yapılmadan önce kullanılan bütün ilaçların doktora söylenmesi gerekiyor. Bazı ilaçların pıhtılaşmayı etkilemesi, elde edilecek test sonuçlarının da yanlış çıkmasına neden olma ihtimali vardır. Doktor tarafından söylenen ilaçların testten önce bırakılması, bundan dolayı çok önemlidir.
Testten önce yenilen yiyecekler de çok önemlidir. Özel bir hazırlık yapılmasa da testten önce karaciğer, lahana, şalgam ve soyadan yapılan gıdaların tüketilmemesi gerekiyor. Bu konudaki detaylı bilgi doktorlar tarafından verilmektedir.
Protrombin Zamanı Yüksekliği
Yapılan test sonucunda protrombin zamanı, normal değerlerden daha fazla çıkarsa bu durum aşağıdakilerine işaret edebilir:
- Yanlış dozda kullanılan kan inceltici ilaç
- Karaciğer hastalığı
- K vitamini eksikliği
- Kanama bozukluğu (Faktör II)
- İntravasküler koagülasyon
- Yetersiz protein seviyesi
Konulacak olan tanıdan önce farklı testlerin istenmesi de söz konusu olabilmektedir. Doktorlar, şüphelendikleri duruma göre şu testleri de isteyebilir:
- PTT testi
- Trombosit sayımı
- Trombin zaman testi
- Von Willebrand faktör testi
Protrombin Zamanı Düşüklüğü
Yapılan testin sonucu yüksek çıkabileceği gibi duruma bağlı olarak düşükte çıkabilir. Böyle durumlarda yaraların normalden daha hızlı kapandığı ve kanamanın durduğu gözlemlenmektedir. Söz konusu durum genellikle şu durumlarda görülür:
- Östrojen hormonu içeren ilaçların kullanılması
- K vitamini takviyesi alınması
- Yüksek oranda K vitamini içeren gıdaların tüketilmesi (Lahana, şalgam, soya fasulyesi, brokoli, nohut vb.)
PT Testi Evde Yapılabilir Mi?
Kanama bozukluğu ve benzer hastalıkları olan kişilerin bu testi periyodik olarak yaptırması gerektiğinden testin evde yapılmasını sağlayan basit bir yöntem geliştirilmiştir. Alınacak eğitim sonrasında bu test evde de yapılabilir.
Merak ettiklerinizi ve eklemek istediklerinizi konu altındaki yorum bölümüne yazabilirsiniz. Cevap vermekten mutluluk duyacağım.
